🌺 *श्रीमद्भागवत ग्रंथातील वैज्ञानिक संदर्भ भाग - १* 🌺
*श्रीमद्भागवत स्कंध ३ अध्याय ११*
🚩
चरमः सद्विशेषाणां अनेकोSसंयुतः सदा |
*परमाणुः* स विज्ञेयो नृणामैक्यभ्रमो यतः ||१ ||
🚩
पृथ्वीचा जो *सूक्ष्मतम अंश* आहे, ज्याचे आणखी *विभाग होऊ शकत नाहीत*, ज्याचा इतर परमाणूंबरोबर संयोग झालेला नाही त्याला *परमाणू* असे म्हणतात.
वरील श्लोकाचे विवेचन पाहू. पाश्चिमात्य शास्त्रज्ञांच्या कितीतरी शतके आधीच *महर्षी कणाद* ह्यांनी अणूचा शोध लावला अशी मान्यता आहे.
त्यांच्याही कितीतरी शतके आधीच श्रीमद्भागवत ह्या ग्रंथात अणूची व्याख्या केलेली आपल्याला आढळते. *पृथ्वीच्या सूक्ष्मतम, अविभाज्य अंशास अणू असे म्हणतात* अशी व्याख्या वरील श्लोकात आपल्याला आढळते. येथे पृथ्वीचा सूक्ष्मतम अंश म्हणजे *पदार्थाचा (matter) अंश* असा अर्थ घ्यायचा आहे. पृथ्वी ह्याचा अर्थ ग्रह असा नसून पदार्थ ( matter ) असा आहे. तो अजून *विभाजित करता येत नाही* म्हणजेच तो परमाणू आहे.
🚩
अणुर्द्वौ परमाणु स्यात् त्रसरेणुस्त्रयः स्मृतः |
*जालार्करश्म्यवगतः* खमेवानुपतन्नगात् ||५||
🚩
दोन परमाणूंचा एक अणू होतो आणि तीन अणू मिळून एक त्रसरेणू होतो. म्हणजेच जो झरोक्यातून आलेल्या सूर्यकिरणांच्या प्रकाशात आकाशात उडताना दिसतो.
वरील श्लोकाचे विवेचन पाहू.
श्लोक क्र. १ मध्ये आपण अणूची व्याख्या पाहिली आता रेणू म्हणजे काय ते समजून घेऊ. *दोन किंवा आधिक अणूंचा संयोग झाला की रेणू तयार होतो*. त्याला *त्रसरेणु* असे म्हणतात. ह्याचाच अर्थ दोन अणूंचा संयोग होण्यासाठी जी *रासायनिक प्रक्रिया* होते त्याचे ज्ञान त्या काळी भारतात अवगत होते. सर्वांत महत्त्वाचा मुद्दा असा की मुळात *अणू, रेणू आपल्याला नुसत्या डोळ्यांनी दिसू शकत नाहीत.* त्यांचा अभ्यास करण्यासाठी *सूक्ष्मदर्शक यंत्राचा (Microscope)* उपयोग करावा लागतो. ज्याअर्थी अणूपासून रेणू तयार होतो हे विधान श्रीमद्भागवत पुराणांत केले आहे त्याअर्थी त्या काळी अणूचा अभ्यास करण्यासाठी सूक्ष्मदर्शक यंत्र असावे. तरच अणू, रेणू ह्यांचा अभ्यास करणे शक्य आहे. *शिल्पभृगुसंहिता* ह्या ग्रंथात दुर्बिण कशी तयार करतात ह्याची माहिती आहे. माझ्या आधीच्या काही लेखांमध्ये ह्यासंबंधीचे श्लोक आपण वाचले आहेत. *जर दुर्बीण तयार करण्याचे तंत्रज्ञान अवगत होते तर सूक्ष्मदर्शक यंत्र तयार करण्याचे तंत्रज्ञान सुद्धा निश्चितच माहिती असणार.*
वरील श्लोक क्र. ५ मध्ये लिहिले आहे की अणूंच्या संयोगातून तयार झालेला रेणू झरोक्यातून आलेल्या सूर्यकिरणांच्या प्रकाशात आकाशात उडताना दिसतो. आता इथे अतिशय महत्त्वाचा मुद्दा लक्षात घ्यायला हवा. श्रीमद्भागवत पुराणांत म्हटले आहे की हा जो *रेणू आहे तो सूर्यप्रकाशात उडताना दिसतो.* आधुनिक विज्ञानानुसार सूर्यप्रकाशात दिसणाऱ्या *अणूला प्रकाशाणू (Photon )* असे म्हणतात. प्रकाशाणू हा *प्रकाशाचा अविभाज्य व अत्यल्प मूल्य असलेला एक कण अथवा पुंजकण* आहे. *बोसॉन* ह्या वर्गात त्याचे वर्गीकरण करता येते.
*A photon is an elementary particle that is the quantum of the electromagnetic field, including electromagnetic radiation such as light and radio waves. Photons are massless and always move at the speed of light.*
Statistic : Bosonic
Family : Gauge boson
इंग्रजी भाषेत लिहलेले हे सर्व फोटॉनचे वर्णन भौतिकशास्त्र जाणाऱ्या, त्यात पदवी घेतलेल्या परदेशी वैज्ञानिकांनी लिहिलेले आहे. *फोटॉनची व्याख्या करण्याचा मान आईन्स्टाईन* ह्यांना जातो.
श्रीमद्भागवत ग्रंथाचे जनक *महर्षी व्यास ह्यांनी साधारण इ.स.पू. ५००० किंवा त्याहून अधिक वर्षांपूवी अणू, रेणू, प्रकाशाणू ह्याचे संदर्भ त्यांच्या ग्रंथात दिले आहेत.* महर्षी व्यास हे पदार्थविज्ञान शास्त्रात पदवीधर नव्हते तरीसुद्धा ह्या *सर्व कणांचे अचूक वर्णन* त्यांनी लिहून ठेवले आहे. तरुण पिढीपर्यंत हे ज्ञान पोहोचविणे ही आपली जबाबदारी आहे.
आपल्याकडे श्रीमद्भागवत ग्रंथाचे अनेक भागवत सप्ताह होतात त्यात स्कंध १०, ११ मध्ये भगवान श्रीकृष्ण चरित्र आहे. सर्व ठिकाणी तेच सांगितले जात असल्याने *भागवतातील विज्ञानाकडे आपले लक्ष जात नाही*. माझी *सर्व आचार्यांना विनंती* आहे की भागवत सप्ताहात *श्रीकृष्णचरित्राबरोबरच इतर स्कंधांत असलेले वैज्ञानिक दाखलेसुद्धा जरूर सांगावेत.* आज इथेच थांबतो.
श्रीमद्भागवत ग्रंथातील अजून काही वैज्ञानिक सिद्धांत आपण पुढील लेखात पाहूया.
🚩 जयतु वेदविज्ञानम् 🚩
